![](https://parkmatilo.nl/wp-content/uploads/2018/09/p_icons_schip_a.png)
Havis Fluviatilis | Platbodem
Wanneer komt die schuit nu eindelijk eens aan…? De vissaus is al maanden op!
De Rijn is een levensader voor de Romeinen. Een waterweg die transport vanuit het zuiden door het dichtbeboste Germania (Duitsland) mogelijk maakt. Hoewel dat relatief is: de platbodems varen niet meer dan 5 kilometer per uur; stroomopwaarts duurt het soms maanden voordat de boten hun bestemming bereiken.
De Rijn is ook een uitvalshaven naar Britannia (Engeland) en vormt de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Dit wereldrijk wordt centraal vanuit Rome geleid. Het is dus een komen en gaan van politici, ambtenaren en soldaten die het beleid moeten uitvoeren. Belangrijke berichten worden per schip verstuurd.
Omdat de rivier zo belangrijk is, bouwen de Romeinen alle forten dicht bij de oever. Hier in het laagland geeft dat veel problemen. Maar daar trekken ze zich niets van aan. Ze hebben de techniek en de mankracht om de natuur naar hun hand te zetten en bouwen het castellum precies waar zij dat willen.
![](https://parkmatilo.nl/wp-content/uploads/2018/09/afb6_rijn.jpg)
De Rijn
De Rijn speelt een hele belangrijke rol in de Romeinse geschiedenis van ons land. De rivier vormt de meest noordelijke grens van het Romeinse Rijk en is de belangrijkste verkeersader van de streek. Omdat de Rijn tot na de Romeinse tijd een getijdenrivier is en regelmatig overstroomt, leven de Cananefaten voornamelijk aan de oevers van de zijrivieren en niet direct aan de Rijn zelf. Het overstromingsgevaar is te groot.
De Romeinen vestigen zich juist wel direct aan de rivier. Ze bouwen hun verdedigingslinie van castella direct aan de oever. In tegenstelling tot de Cananefaten, hebben de Romeinen de techniek, het materiaal en de mankracht om het water in toom te houden. Ze leggen kades, beschoeiingen en dijkjes aan. De rivier maakt ook groot transport van goederen, voedsel en mensen mogelijk. Op deze manier bevoorraden ze de legerposten langs de limes doeltreffend.
Transport
Schepen vol waren doen de haven van Matilo aan. Met de komst van de Romeinen verbetert de infrastructuur van onze streek aanzienlijk. De limesweg maakt grote gebieden veel toegankelijker dan voorheen en via het kanaal van Corbulo kun je zelfs van de Rijn naar de Maas varen. Zelf bevaren de Cananefaten de Rijn niet over grote afstanden. Hun boten zijn maar klein en eenvoudig.
De Romeinen introduceren grote vrachtschepen die de rivieren afzakken. De legereenheden die langs de limes gestationeerd zijn, moeten bevoorraad worden en groot transport gaat voornamelijk over water. Bij de castella bouwen de Romeinen havens waar schepen kunnen aanleggen. Grote platbodems vervoeren goederen, zoals aardewerk en bouwmaterialen, voedsel en mensen. Door de mogelijkheid goederen over grote afstand te vervoeren, zijn in de vicus ook exotische waren en luxegoederen beschikbaar. Zo kunnen de legereenheden aan de noordelijke grens van het rijk ook beschikken over olie, wijn en vissaus.
![](https://parkmatilo.nl/wp-content/uploads/2018/09/12_de-meern.jpg)
Platbodem
Dat is nog eens een bijzondere vondst! In 1912 vinden archeologen in het kanaal van Corbulo ter hoogte van Matilo de resten van een Romeins vaartuig. Het schip is helaas helemaal verteerd. Pas in 1960 wordt de vondst van dit schip gekoppeld aan de aanwezigheid van een Romeins fort op deze plek. Later komen er meer Romeinse vrachtschepen uit de bedding van de Rijn en zijriviertjes tevoorschijn. Beter bewaarde exemplaren zijn aangetroffen bij castellum Vechten, Zwammerdam, de Meern en Woerden.
De Romeinse schepen die in Nederland zijn gevonden zijn platbodems. Vrachtschepen die de Romeinen gebruiken om goederen en levensmiddelen te vervoeren over de grote waterwegen. Zo bevoorraden ze ook de Rijnforten. Het lijkt erop dat oude schepen vaak door Romeinen zijn afgezonken om de oevers en kades in de buurt van castella te versterken. Slechts bij enkele gevonden schepen is er sprake van een ongeval.
![](https://parkmatilo.nl/wp-content/uploads/2018/09/afb5_limes.jpg)
De limes (grens)
De grens van het Romeinse rijk wordt de limes genoemd. De noordelijke limes loopt door Nederland van de Noordzee bij Katwijk langs de oude Rijn naar Duitsland. Ten noorden van de Rijn wonen volgens de Romeinen barbaren, Germaanse en Keltische stammen die een bedreiging vormen voor het Romeinse Rijk. Ter verdediging bouwen de Romeinen langs de Rijn een linie van wachtposten en forten. Het castellum van Matilo is onderdeel van deze linie.
Langs de limes loopt de limesweg, een lange doorlopende weg die alle forten aan de rijksgrens met elkaar verbindt. Zo is ook Matilo aangesloten op een strak aangelegd en goed onderhouden wegennet. De limesweg of een korte zijweg daarvan, loopt over het algemeen dwars door de castella. Rond Matilo en in Leiden is de weg tot nu toe niet teruggevonden, al zijn er wel duidelijke aanwijzingen dat hij ook door Matilo voerde.
Het Romeinse Rijk
Rome is een kleine stadstaat in Italië. Het vormt de kiem voor het Romeinse Rijk. Vanaf de 6e eeuw voor Christus beginnen de Romeinen hun grondgebied uit te breiden. Ze veroveren steeds meer land met als doel één groot Romeins wereldrijk te creëren. Rond 100 na Christus is dat Romeinse Rijk op zijn grootst. De grenzen lopen in het noorden langs de grens met Schotland, via de Rijn tot aan de Zwarte zee. De oostelijke limes, de Limes Arabicus, loopt door Syrië en Jordanië. In het zuiden strekt het rijk zich uit tot aan de Sahara.
Rond 400 na Christus wordt het rijk officieel opgesplitst in een westelijk en een oostelijk deel. Aan het westelijk deel van het rijk komt in 476 definitief een einde. Het oostelijk deel, het Byzantijnse rijk, blijft veel langer bestaan. Dit valt pas in 1453.
![](https://parkmatilo.nl/wp-content/uploads/2018/09/samengesteld-beeld_19.jpg)
Castellum
Een castellum is een permanente Romeinse militaire basis die dient als verdedigingspost, kazerne en bestuurlijk centrum in bezet gebied. Eenheden van zo’n 500 tot 1000 man wonen en werken er. De Romeinen bouwen hun castella in alle uithoeken van het rijk volgens een vaste plattegrond. Er zijn wel kleine lokale verschillen, maar de basisindeling van een castellum is overal hetzelfde.
In 69 of 70 na Chr beginnen de Romeinen vermoedelijk met de bouw van het eerste castellum van Matilo. Na de opstand van de Bataven in 69 na Chr moeten de Romeinen iets doen om de orde in deze streken te handhaven. Daarom versterken ze de linie van Rijnforten langs de limes. Matilo is zo’n versterking. Op een strategische plek aan de monding van het kanaal van Corbulo.
![](https://parkmatilo.nl/wp-content/uploads/2018/09/pm_map_full-1024x902.jpg)
Archeologisch Park Matilo
Tussen de wijken Roomburg en Meerburg in Leiden ligt Archeologisch Park Matilo. In het begin van onze jaartelling hebben de Romeinen hier een fort gebouwd: castellum Matilo. Dat ligt nu onder het park verborgen. Deze archeologische schatkamer is al in 1976 tot rijksmonument verklaard. In afwachting van betere archeologische technieken blijft alles voorlopig onder de grond. Om toch iets van het Romeinse verleden zichtbaar te maken, is een park aangelegd.
Middelpunt is het fort. De hoge aarden wallen met wachttorens wekken het tot leven. Over de Limesweg stap je er zo binnen. Behalve het fort en de Limesweg zijn er nog drie andere sferen die verwijzen naar het leven in en om Matilo. De lappendeken van moestuintjes verbeeldt het ooit zo grillige krekenlandschap van de Rijn. IJzeren keerwanden markeren de oevers van het kanaal van Corbulo. De afwisseling aan de kant van Roomburg doet denken aan het bruisende karakter van het kampdorp daar.
Tientallen berkenbomen verbinden de verschillende sferen met elkaar. Ze roepen herinneringen op aan het oude moerasbos. In dit Hollandse landschap plaatsen de Romeinen op strategische plekken tamme kastanjes. Die staan nu ook bij enkele kruispunten van de Limesweg in het park.
Het verhaal van Matilo
Iedereen kijkt anders. De Cananefaten, toen de bewoners van onze streek, hebben vooral oog voor hun directe omgeving. Ze maken gebruik van de natuur zoals die is. De Romeinen doen dat heel anders. Zij richten hun blik op de horizon en zetten het landschap naar hun hand. Deze twee werelden ontmoeten elkaar in Matilo. Net als in onze samenleving nu nemen zij elkaars gewoontes over en leren ze anders kijken.
De beelden in het park vertellen het verhaal van de Romeinen in Matilo. Over wat ze in onze streek aantreffen, wat ze toevoegen en veranderen en ook wat ze van de lokale bevolking overnemen. Deze website geeft verdere achtergrondinformatie over de Romeinen en de Cananefaten, over het park en het archeologische rijksmonument dat eronder verborgen ligt. En niet te vergeten over de vondsten die bij opgravingen zijn gedaan.